Văn hóa ẩm thực chay Huế & Miền Nam

Ẩm thực chay, dần trở thành một nét phần của văn hóa ẩm thực hiện đại. Nếu quay về thời gian trước, khi ăn chay mới chỉ được biết đến như một lối sống “tâm linh”, ẩm thực chay thường chỉ xuất hiện trong chùa ở những đất nước có theo Đạo Phật như Việt Nam, Ẩn Độ. Qua thời gian, đồ ăn chay trở thành một cách để con người thể hiện thế giới quan của cá nhân và bảo vệ sức khỏe. Vì vậy, dường như có thể thấy ẩm thực chay xuất hiện ở khắp mọi nơi trên thế giới. Từ những căn bếp gia đình, những quán ăn đường phố, cho đến những nhà hàng cao cấp; ẩm thực chay ngày càng được nhiều người đón nhận. Cùng tìm hiểu những nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực chay theo vùng miền qua bài viết dưới đây nhé!

1. Ẩm thực chay là gì?

Đó là những món ăn được chế biến từ những nguyên liệu có nguồn gốc từ thực vật, không có chứa bất kì thành phẩm nào có nguồn gốc từ động vật. Phần lớn, các món ăn chay là sự kết hợp của các nguyên liệu tới từ thực vật, được chế biến giúp cho thực khách có được trải nghiệm về hương vị tuyệt vời nhất trong từng món ăn được đưa ra.

Tuy nhiên, tại một số nước phương tây, định nghĩa về ẩm thực chay của họ cũng có sự khác biệt riêng. Một món ăn được gọi là “chay” chỉ cần nguyên liệu chế biến ra nó không có “thịt”. Hoặc tại một số quốc gia, những món ăn có cá, hải sản nhưng không có “thịt” vẫn được coi là đồ ăn chay. Chính vì vậy, ẩm thực chay và định nghĩa của nó trên thế giới rất đa dạng, mỗi món ăn tới từ bất cứ “góc nhỏ” nào trên thế giới cũng sẽ có hương vị riêng hoặc mang bản sắc riêng của đất nước đó.

Hiện nay, những nguyên liệu chính thường được các đầu bếp sử dụng trong ẩm thực chay được chia ra làm 5 loại:

• Những nguyên liệu truyền thống bao gồm các loại rau củ, hoa quả, các loại hạt, ngũ cốc, gạo và những cây họ đậu.
• Các sản phẩm được chế biến từ đậu nành như đậu phụ hoặc tempeh.
• Nấm
• Các nguyên liệu giả thịt (gà chay, bò chay, thịt lợn chay,.v.v.).
• Trứng và các sản phẩm bơ sữa từ động vật, thực vật.

Trong 5 loại nguyên liệu trên, trứng và các sản phẩm bơ sữa từ động vật, thường chỉ được sử dụng đối với những người ăn chay theo phong cách Lacto-Ovo (ăn chay có trứng và sản phẩm từ sữa động vật), chứ không xuất hiện trong ẩm thực chay của người ăn chay trường.

2. Ẩm thực chay – “sức khỏe” trong từng món ăn

Việc sử dụng các nguyên liệu có nguồn gốc hoàn toàn từ thực vật giúp các món ăn từ “ẩm thực chay” không chỉ ngon, đa dạng mà rất có lợi cho người ăn.

Các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật giúp con người có đầy đủ các dinh dưỡng thiết yếu, cần thiết cho cuộc sống. Ngoài ra, chúng còn cung cấp cho người ăn chất xơ (một chất không có trong thịt và thực phẩm nguồn gốc động vật). Theo các nhà khoa học và các chuyên gia dinh dưỡng, “chất xơ” giúp:

• Giảm lượng cholesterol trong cơ thế, hạn chế các bệnh về tim mạch và mỡ máu.
• Cải thiện đường huyết, giảm nguy cơ mắc các bệnh đái tháo đường giai đoạn 2.
• Hạn chế sự phát triển của các tế bào ung thư trong cơ thể, đặc biệt là ung thư vú và ung thư dạ dày.
• Ngăn chặn sự lão hóa, tốt cho da và hạn chế nếp nhăn.
• Giảm nguy cơ bị đột quy, đặc biệt là những người trung niên trở lên.

Ngoài ra, các nguyên liệu được sử dụng trong ẩm thực chay còn đem lại những lợi ích mà ít ai ngờ tới:

• Các loại hạt như hạt đậu gà, hạt lạc.v.v. cung cấp rất nhiều đạm cho con người không hề thua kém gì thịt, rất tốt cho sự phát triển cơ bắp.
• “Đậu nành” hoặc các sản phẩm từ đậu nành cực kì hữu ích cho tim mạch và xương.
• “Cải thảo” hỗ trợ lợi tiểu và tăng cường trí não cho người ăn, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ đang trong độ tuổi phát triển.
• Các loại rau củ rất tốt cho nhuận tràng, hỗ trợ tiêu hóa và cung cấp các axit amin thiết yếu.

3. Ẩm thực chay Việt Nam

Là một đất nước có hơn một nữa dân số theo tín ngưỡng Phật giáo. Chính vì vậy, ẩm thực chay tại Việt Nam rất phát triển và được nhiều người biết tới, thể hiện qua việc có rất nhiều nhà hàng phục vụ đồ ăn chay tại các thành phố lớn.

Ẩm thực chay Việt Nam cũng có đôi phần khác biệt so với các nước phương Tây. Tại Việt Nam, các món ăn chay thường được chế biến từ các loại rau củ, nấm, gạo và các sản phẩm từ đậu nành. Còn những nguyên liệu khác như các loại hạt, ngũ cốc sẽ ít được sử dụng do không phổ biến. Tuy nhiên, không vì thế các món ăn chay của Việt Nam kém phần hấp dẫn. Với sự đa dạng về gia vị, truyền thống ẩm thực có từ bao đời nay, hương vị đồ chay của đất nước hình chữ S vẫn luôn được bạn bè trong nước và quốc tế biết đến và nhớ tới.

Đặc biệt, trong các tỉnh thành trải dài trên Việt Nam, có hai nơi luôn hiện hữu “ẩm thực chay ngon” đặc biệt. Đó chính là Huế và miền Nam

• Huế – cái nôi bắt đầu của Ẩm thực chay

Có người còn nói, người Huế luôn hiền hòa, dạt dào tình cảm, không phải bởi vì họ sinh ra đã thế, mà chính những món chay ngon giúp họ giảm cái “nộ” trong bản tính con người. Tại sao? bởi vì đối với người Huế, ăn chay không phải điều gì quá mới là, mà nó là một nét văn hóa hàng ngày đã có từ rất lâu.

Nếu ai đã có cơ hội đặt chân đến kinh đô Huế thơ mộng, sự phát triển của các chùa triền, đến thờ và phật giáo tại đây sẽ là điều bạn không thể không chú ý tới. Chính vì vậy, ăn chay được biết đến rất rộng rãi tại Huế và được nhiều người ủng hộ. Có những người chỉ ăn chay vào những ngày lễ như rằm, tháng cô hồn; có những người lại ăn chay trường, nguyện cả đời không động sát sanh. Dường như ăn chay đã thành một cái nét riêng quen thuộc trong lòng người dân thành phố. Chính vì vậy, ẩm thực chay Huế dần trở thành một nét văn hóa, len lỏi trong từng góc phố con đường.

Mọi người luôn gọi là “Kinh đô Huế”, nhưng cũng sẽ không có gì sai nếu gọi đây là “Kinh đô ẩm thực chay”. Tại vùng đất thơ mộng Huế, những món chay xuất hiện ở khắp mọi nơi và bạn sẽ không khó gì để tìm được một nhà hàng phục vụ đồ chay.

Ẩm thực chay Huế luôn mang sự đậm đà về hương vị của mảnh đất miền Trung khói lửa, nhưng cũng không kém phần cầu kì trong từng món ăn. Từ những món ăn như nem chay, bún bò Huế chay; cho đến những bát bánh bèo chay nóng hổi;.v.v tất cả đều được chăm chút từ hình thức cho đến hương vị. Dường như ẩm thực chay Huế thỏa mãn cả “vị giác” lẫn “thị giác” của thực khách, khiến cho họ như bị níu lại một cách vô thức tại mảnh đất Huế lịch sử.

• Ẩm thực chay miền Nam:

Nếu nói về “ẩm thực chay ngon Việt Nam”, miền Nam tổ quốc luôn sánh cùng với thành phố Huế cổ kính.

Khác với ẩm thực chay Huế, nơi mà vị hương vị đặc trưng được xây dựng lên từ vị “chua cay”, thì ẩm thực chay miền Nam lại đến từ vị ngọt dịu trong từng món ăn. Từ những món khai vị như cháo nấm, cháo hạt sen; đến với những món chính như xôi dừa, chả đậu xanh; và kết thúc bằng những món chè chay tráng miệng; vị ngọt luôn xuyên suốt trong từng món ăn, đến từng hơi thở của ẩm thực con người miền Nam.

Đặc biệt, trong miền Nam, thời tiết nóng quanh năm. Chính vì vậy, đồ ăn chay ở đây luôn chú trọng vào việc đem lại cảm giác dễ chịu nhất cho con người khi ăn. Bạn sẽ hiếm khi thấy các món lẩu, hay đồ ăn nướng ngoài vỉa hè. Mà thay vào đó, chúng ta sẽ thấy những món gỏi cuốn chay, nộm chay, chè sầu riêng.v.v. hiện hữu rất nhiều.

Gỏi cuốn chay miền Nam

Vậy còn bạn, bạn nghĩ ẩm thực chay tại đâu là đặc sắc nhất? Mong rằng qua bài viết này, Vị Lai đã cho các bạn hiểu rõ hơn về ẩm thực chay Việt Nam. Ngoài ra, nếu là một người bận rộn với công việc, Vị Lai luôn chào đón bạn đến và thưởng thức những món ăn chay ngọt lành, mang đậm hương vị ẩm thực Việt tại 67 Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Nguồn: vilai.vn